Η πρόσληψη του Ησιόδου από την προσωκρατική φιλοσοφία : Ξενοφάνης, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής
Η πρόσληψη του Ησιόδου από την προσωκρατική φιλοσοφία : Ξενοφάνης, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής
Date
2021-07
Authors
Τζουρά, Δέσποινα
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Το ενδιαφέρον των φιλοσόφων για τους επικούς ποιητές είναι απόλυτα συνυφασμένο με το κύρος που είχαν οι τελευταίοι κατά την αρχαϊκή και κλασική εποχή. Η πρόσληψη του Ησιόδου από τους τρείς Προσωκρατικούς (Ξενοφάνης, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής) αφορά την άμεση και έμμεση κριτική απέναντί του, αλλά και την υιοθέτηση συγκεκριμένων μοτίβων και ορολογίας τροποποιημένων ως προς το νόημά τους. Στην εργασία μου, τα κοσμολογικά μοντέλα των φιλοσόφων που μελετώ δεν συγκρίνονται εκτενώς με αυτά των υπόλοιπων Προσωκρατικών (το εύρος άλλωστε των θεμάτων που απασχολούν τον Ξενοφάνη, τον Ηράκλειτο και τον Εμπεδοκλή είναι μεγάλο). Επικεντρώνομαι στον διάλογό τους με τον Ησίοδο, ο οποίος αποτελεί πολύ σημαντικό κεφάλαιο της σκέψης και των προβληματισμών τους, το οποίο, με τη σειρά του, χρήζει στοχευμένης μελέτης.
Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας μου εξετάζω τα σημεία εκείνα του ησιόδειου έπους που τίθενται στο επίκεντρο της κριτικής του Ξενοφάνη. Τα σχόλιά του αφορούν την έμπνευση του Ησιόδου από τις Μούσες και τον ανθρωπομορφισμό με τον οποίο περιγράφει τους θεούς.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, οι απόψεις που εκφράζει ο Ηράκλειτος με αφορμή τον Ησίοδο αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία ανέπτυξα την ανάλυση της ηρακλείτειας κοσμολογίας. Το ενδιαφέρον του φιλοσόφου περιστρέφεται γύρω από την έννοια του πολέμου και των θεϊκών συγκρούσεων, της σημασίας που έχει η κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα, της έννοιας της δίκης, αλλά και γύρω από τις απόψεις του Ησιόδου σχετικά με την Ἡμέρην και τη Νύκτα, τις ιερές μέρες και τις θυσίες που κάνουν οι άνθρωποι για να εξευμενίσουν τους θεούς.
Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας μου ασχολούμαι με τον Εμπεδοκλή και τον τρόπο με τον οποίο αυτός ενσωματώνει στο έργο του στοιχεία της ησιόδειας κοσμογονίας, όπως είναι τα τέσσερα στοιχεία τα οποία συγκροτούν τον κόσμο, οι ρίζες της γης και ο μύθος των γενών, αλλά και οι θρησκευτικές αντιλήψεις που εκφράζει σχετικά με την επιφάνεια των Μουσών, τα δυο είδη Έριδας και τον Έρωτα.
Ο τρόπος με τον οποίο οι τρεις Προσωκρατικοί συνδιαλέγονται με τον Ησίοδο οδηγεί στο συμπέρασμα οτι η σκέψη του τελευταίου συνιστά την πρώτη ύλη την οποία οι Προσωκρατικοί μετασχηματίζουν για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους φιλοσοφικά επιχειρήματα.
Description
Keywords
Θεολογικό σύστημα, Επική παράδοση, Ανθρωπομορφισμός θεών, Θεϊκή έμπνευση, Δίκη, Ηρακλείτειος λόγος-πυρ, Πολυμάθεια, Φυσικοί φιλόσοφοι, Ησιόδεια σκέψη, Μούσα, ῥιζώματα, Τάρταρος, Κοσμολογικό μοντέλο, Σφαῖρος, Ἔρις, Μύθος πέντε γενών, Προσωκρατική φιλοσοφία